Başarısızlık Şeması

Başarısızlık Şeması

Başarısız olduğunu düşünen kişi başarının ölçüldüğü alanlarda diğerlerinden daha aşağıda olacağına mutlak bir inanış sergiler.Özel bir yeteneğinin olmadığına,zeki olmadıklarına inanır.

Özellikle iş yerinde eksik hisseder ve performans kaygısı yaşar.Akranlarından daha geride olduğunu hisseder..Kişi o kadar inanmıştır ki başarısız olduğuna zamanla bu hisler gerçeğe dönüşebilir, gerçekten performansının altında davranışlar sergiler.Genelde daldan dala atlar,ne iş yapacağına bir türlü karar veremez.Karar verip bir işe kendini adadığı zaman bu işte başarılı olması bekleneceği için kişi bilinçaltında bir işe tutunmak istemeyebilir.Kendi potansiyelinin altında kariyerler seçerler hatta bizim toplumumuzda kadınlar genellikle evde oturup çalışmamayı tercih edebilir.

Performans gerektiren durumlardan kaçmak Başarısızlık Şemasında çok gördüğümüz bir davranıştır.

Bu şemada başaçıkma mekanizması genellikle 'kaçınma'dır. Şemasının tetikleneceğini bildiği için kişi kariyer anlamında yeni adımlar atmak istemez,yeni sorumluluklardan kaçar,yeni beceriler geliştirmek istemez.Başarısız hisseden kişi genellikle işlerini düzensiz yapar ve erteler,zamanı yönetemez.Bu davranışların altında yine gizlice kaçınma yatıyor olabilir.Bu gibi davranışlar kendini gerçekleştiren kehanete dönüşür ve başarısız hissetmekten kaçarken kişi , işleri erteleyerek gerçek bir başarısızlık sergileyip kaçılan duyguyla daha büyük br şekilde yüzleşmeye neden olabilir.

Başarısızlık düşüncelerine teslim olanlar ise küçük yaşta yaptığı gibi başarısız olduğunu kabullenir.Ben yapamam başkası yapsın ya da bu iş benim boyumu aşar gibi cümlelerle sorumluluklardan kaçabilir..Bu teslim olma durumu ise kişinin yerinde saymasına, hem ekonomik hem kariyer alanlarında önünün ksilmesine neden olabilir.Bu nedenle Teslim Olmak depresif duygulara neden olabilir ve kişinin gerçekten canını acıtır.

Bu kişilere göre çaba sarf etmek anlamsızdır çünkü zaten sonunda hüsran vardır...

Başarısızlık temelini eleştirel ebevynlerden alır.

Okul hayatında,gittiği spor kursunda ya da müzik okulunda çocuğun performansı aile tarafından eleştirildiyse ya da kıyas yapıldıysa Kusurluluk ve Başarısızlık algısı gelişir.

Ailedeki kişiler çok akıllı,başarılı,mükemmel ise onlara yetişememe kaygısı çocuğu Mükemmel olma hissi ile savaşırken Başarısızlık Şemasına sürüklemiş olabilir.

Kardeşleri varsa onlarla yarış ve kıyas halinde büyümek bu şemanın oluşmasına zemin hazırlayabilir.

Çocukken herhangi fiziksel ya da zihinsel bir farklılığı olan çocuk kendini eksik ve yetersiz hissetmiş ve hiç bir zaman akranları gibi olmayacağına inanmış olabilir.

Farklı bir şehir ya da ülkeden gelip ortama uyum sağlamakta zorlanan çocukta yeni ortama uyum sağlayamama endişesi ile birlikte gelişmiş olabilir.

Anne ya da baba çocuğa gerekli otoriteyi sağlamamış olabilir,çocuk hiç sorumluluk almamış  ya da istediğini istediği zaman elde etmiş olabilir bu da haklılık şeması ile birlikte başarısızlığı geliştiren bir diğer neden olabilir.

Şema Kimyası bu kişilerin çok başarılı eşler seçmesine neden olur.Partnerinin başarısı üzerinden var olabileceği için genelde partnerinin başarılarını anlatma yönelimi olur.

Kişi dış görünüşüne fazlasıyla önem verir,şık giyinir,bakımlıdır,gösterişlidir.Bu can sıkıcı duyguyu telafi edebilmenin bir yoludur.

Tedavide neler genel olarak neler yapıyoruz?

Bu şekilde hisseden kişiler kendilerinin bu zamana kadar neleri başardıklarını görmelerini isteriz.Bunların bir listesini hazırlayıp yenileri eklendiği zaman yine o listeye de eklemelerini isteriz.

Başarısız olduklarına dair kanıtlar ve karşı kanıtlar sunmalarını bekleriz.

Bu şekilde davranmanın ona nasıl bir yararı var (hedeflerine hayallerine yaklaştırıyor mu ?) nasıl zararları var kar-zarar analizi yapmalarını bekleriz.

Başarısız hiseettikleri çocukluk anılarını düşünmelerini oradaki yaraları terapide onarmayı hedefleriz.

Uzm.Psk.Sinem Yaprak