Zedelenmiş Özerklik ve Performans Şemaları

Bağımlılık Şeması

Yetersizlik hisleriyle sarılmış kişi başkalarından yardım almaktan başka çaresi olmadığını hisseder.Günlük yaşam problemlerini çözme,yeni işler becerme,hayati kararlar verme gibi durumlarda başkalarına danışırlar.

Yardım almak ya da hayatındaki biri kendi işlerini halletsin diye beklemek durumu çok yaygındır.Yetişkin dünyasında küçük bir çocuk gibi hissetme durumudur.Kendi sağduyularına güvenmezler,karar vermekte çok zorlanırlar.Çok kişiye danışır ya da tek bir kişiye her konuda danışır haldedirler.Değişim onlar için zordur,düzenlerinin bozulmasını istemezler.

Kaçıngandırlar,zor olduğuna inandıkları görevleren kaçma eğilimi gösterirler.Eş yya da baba profilinin desteği altında yaşamaya meğillidirler.Öfke gösterebilirler,ailedeki kişilerden ya da yardım aldıkları kişilerden aşağıda hissetmek öfke yaratır.Kaygı ve deprsyon bu şemada sıkça görüğümüz durumlardır.Evden çıkmak istememe(agorafobi),yoğun kaygı ve depresyon kişinin dünya ile baş edemeyeceğini hissettiği anlarda ortaya çıkar.Yalnızlıktan kaçar tek başına alışveriş gitmek bile onlar için sıkıntıdır.

Karşıt Bağımlılık denen durum ise bağımlılık zeminindeki yetersizliği hissetmemek ve yüzleşmemek adına kimseye ihtiyacı yokmuş gibi davranan bağımlıların grubudur.İyi işlevsellik gösteriyor olsalar bile altta yatan temel inanç yetersizliktir ve bunu saklamaya çalışarak kişi sadece dışarıdan yeterliymiş gibi durur.

Çocukken anne baba ya aşırı koruyucu davranmıştır ya da tam tersi çok ilgisiz çocukken ebevynleşen bireyler yetiştirmişlerdir.

Ebeveyn çocuk yerine her şeye karar vermiştir

Okul işlerini,ödevleri ebeveyn yapmıştır

Günlük kolay işlerde bile ebeveynler eleştirel davranmışlardır

Çocuğa sorumluluk verilmemiştir ya da çok az verilmiştir

yeni görevler alınca anne baba çocuğa sürekli ne yapması nasıl yapması gerektiğini söylemiştir

 

Şema Kimyası genellikle kişinin bağımlılığını destekleyen eşler bulmasına yol açar.Kişiye çocuk gibi davranan,evin bütün sorumluluğunu halleden,eleştiren,kararları kendi veren bireyler ile partner olurlar.Bağımlı kişi kendi yargısından çok eşininkine güvenir.

Karşıt Bağımlılıkta ise kişiher işi kendisi yapmalıymışçasına bütün sorumlulukları yüklenir.Ben Yapabiliyorum'u göstermek ister.Eşleri bu kişilere çok bağlıdır.Sürekli zor işlere girerler ve çok kaygı yaşarlar.Bu şemanın kökeni ise ebeveynlerin küçükken bir çocuğa verilmemesi gereken miktarda sorumluluk yüklemiş olmalarıdır.

 

Dayanıksızlık Şeması

Sakin bir gün geçirirken kişi bir anda bir felaket yaşayacağını düşünür ve abartılı derecede korku yaşar.Hastalık geçireceğine,çıldıracağına ya da doğal bir afetin gerçekleşeceğine inanması gibi abartılı düşüncelerle kendini gösterir.Özellikle parasız kalacağına dair yoğun korku besleyen bir grup vardır.Kişisel güvenlik ya da sevdiklerinin güvenliği hep tehlikedeymiş gibi yaşarlar.Emeklilik sigorta işleri gibi garantici durumlara fazla para harcarlar,dayanma güçlerini arttırmaya çalışılar.Riskli durumlara yaklaşmazlar,bedensel duyumlara çok odaklanırlar bedenlerini dinlerler.

Çocukken genellikle anksiyetik ebeveynleri vardır.Çevreye karşı aşırı korumacı ebeveynler tarafından büyütülmüşlerdir. Ya da çocuğu tamamen bağımsız kendi haline bırakmışlarıdr.

Şema kimyası dayanıksız kişiynin sorunlarına ilgi gösteren ona bu duygularda elikk eden kişileri hayatına almasına neden olur.Çok güçlü durumlar karşısında dayanıklı kişiler ile ilişki yaşamak isterler.Doktor,polis gibi güvence veren mesleklerden insanlar seçme eğiliminedirler.

Dayanıksızlık Şeması sosyal olarak zarar vericidir.Sosyalleşmek için enerji gerekir ancak bu kişiler enerjilerini doktorlarda ya da evde(tehlikeye girmeyerek) harcarlar.

 

İç İçe Geçme/ Gelişmemiş Benlik Şeması

Özellikle ülkemizde bireyselliğin daha az akrabalıkların topluluğun daha değerli görüldüğü bir gerçektir.Aşırı duygusal bağlılık ve yakınlık ile kişilerin hayatlarında kendilerine özel yer açmamalarıyla özdeş şemadır.Sürekli birileriyle olmaktan boğulma,kimliklerini yitirme başkalarının daimi desteği olmadan mutlu olamama gibi durumlar görülür.Kendi tercihleri yoktur,bir eilimleri,hobileri yoktur.

Çocukluktan ytişkinliğe aile yapısı,kültürel yapı,içine doğulan ahlaki değerlerden dolayı gelişen bu şemada aile çocuğu bir birey olarak görmez.Grubun bir parçası olarak görür ve itaat etmesini bekler.

Bu kişiler boyun eğerler,ne derlerse onun yapılması gerektiğine körü körüne inanıarlar.Duygusal olarak kendilerinin zevklerinin,sevmedikleri şeylerin farkında değildirler.Kendilerini gerçekleştiremezler.

Eşleri de genelde aile apartmanında oturmak isteyen hatta evlendiğinde kendi annesi ile yaşama taraftarı olan kişiler olur.

Başarısızlık Şeması

Kendi becerilerini küçümserler diğerlerininkini büyütürler.Bu şema kşinin kendi yaşıtlarına oranla daha başarısız daha az zeki ve yeteneksiz olduğuna dair koşulsuz inançlarıyla özdeştir.

Genelde başarı ölçütü olacak her durumdan kaçarak baş etmeye çalışırlar.Yeni görevler,sorumluluklar almaktan kaçınırlar.Bazen gizlice kaçarlar,işi yapıyormuş gibi gözüküp ertelerler ya da düzensiz yaparlar:Kendilerini sabote ederlerDeğişim onlara göre çok küçük bir ihtimaldir,başarısızlığa mahkum hissederler.

Çocukken kardeşler arası kıyas yapılmış olabilir

Okul perfomansını sürekli eleştiren ebeveyn ya da öğretmenler

Başarıların takdir edilmediği bir okul hayatı

Okul hayatı boyunca şehir ya da ülke değiştirmiş olmak

Diğerlerine göre sporda müzikte ya da matematikte bir tık az başarılı çocuğun (belki de disleksisi olan) bir yetişkin tarafından yüreklendirlmemiş olması

gibi durumlar köken sayılabilir.

Şema kimyası çok başarılı eşler seçmelerine sebep olur ki partnerin başarısı üzerinden yaşayabilmesi önemlidir.

Başarılı olmak adına adım atmaktan kaçınırlar (çünkü inanmazlar) diğer yönlerde aşırı telafi ile üstün gözükmeye çalışırlar.Dış görünüş,giyim,karşı cinsi elde etme becerileri gibi yetkinlikleri gözler önüne sererler.